dinsdag 25 november 2008

25 november

Een ietwat langere tekst, maar lees het vooral: het is mijn bijdrage voor 25 november; de internationale dag voor uitbanning van geweld tegen vrouwen.


Deze zomer ging ik drie maand naar Guatemala om er mijn onderzoek te doen omtrent de sociale positie van vrouwen in Guatemala en hoe de stijgende femicide (of vrouwenmoorden puur gebaseerd op hun vrouw-zijn, met dus een duidelijk misogyne (haat-tegen-de-vrouwen) inslag) aan deze sociale positie te koppelen valt. Bovendien wou ik hiermee gepaard ook onderzoeken welk antwoord de staat hier (niet) op geeft: waarom blijven zoveel vrouwenmoorden onopgelost? Waarom komt er geen sterke veroordeling van dit geweld vanuit zowel de hoek van de staat als vanuit de hoek van de burgermaatschappij?

Van de reeds meer dan 3.567 vrouwenmoorden, die let wel volgens de officiële statistieken, tussen 2001 en september 2008 gebeurden in Guatemala, zijn er slechts 15 moorden die daadwerkelijk tot een veroordeling leidden. En let op: het daadwerkelijke aantal vrouwenmoorden ligt zonder twijfel nog veel hoger dan de officiële data die wegens gebrek aan statistische informatieverzameling en – analysemethodieken nooit echt officieel geregistreerd kúnnen worden.

15 op 3567, dat is toch ongelooflijk?

Groot was mijn hoop dan ook toen ik eind augustus 2008 met enkele advocaten van Sobrevivientes meeging naar een zaak die met hulp van ‘onze’ advocaten eindelijk voor het hooggerechtshof gebracht werd. Het ging in dit geval om een 6-jarig meisje, Catherine Michele, uit een gezin van 7 kinderen, wiens moeder helemaal alleen instond voor opvoeding en onderhoud van het gezin daar de vader alcoholicus was. Wanneer moeder uit werken ging, waren de kinderen dus alleen thuis. Het was dan ook niet eigenaardig dat zij vaak de straat op gingen om daar met andere kinderen uit de (arme) buurt waar zij leefden te spelen - om toch maar iets aan het armtierige leven in hun huisje te ontsnappen.

Toen haar moeder op een avond thuiskwam van het werk vond zij Catherine Michele niet. Ze zocht wat rond in de buurt, vroeg achter haar bij de buren, die haar wisten te vertellen dat Catherine Michele bij enkele kinderen uit de buurt aan het spelen was. Dit was niet abnormaal, en moe na een afpeigerende dag viel de moeder in slaap. De volgende dag was Catherine Michele er nog steeds niet en dat verontrustte de moeder. Zij trommelde enkele buren op om achter samen met haar achter Catherine te zoeken, goed wetende dat als zij niet opdaagde in de bakkerij waar zij elke dag meer dan 12 uur werkte, ze ontslagen zou worden. In de vooravond, na een dag zoeken, ging zij met een vriendin naar de politie om te zeggen dat haar dochter verdwenen was (en al bijna meer dan 24 uur). Gelukkig vond de politie dat een reden om haar te gaan zoeken (want vanaf er een aanklacht komt raden ze toch steeds maar aan om ‘nog een dag te wachten’, wat er vaak op neerkomt dat het tegen dan al te laat is..). Twee uur later vonden zij het levenloze lichaampje van Catherine Michele terug, gezicht onherkenbaar gebruisd en bebloed, op een t-shirt na volledig naakt, benen open en met plukken haar in haar anus en vagina die onmogelijk van haar konden zijn.

Het ging hier duidelijk om verkrachting die uitmondde in de dood; wat volgens de wet van april 2008 tegen femicide genoeg reden was om deze zaak als femicidezaak voor de rechter te brengen.

Toen de politie dit aan de moeder vertelde, werden algauw twee jongens verdacht. Maar met haar grieven kon ze nergens heen (staatsinstituties die echte hulp aan slachtoffers van allerlei soorten van geweld bieden bestaan, maar zijn niet gekend, kennen een tekort aan werkingsmiddelen en zijn bovendien ook vaak belast met nog andere taken dan slachtofferhulp). Uiteindelijk kwam ze aankloppen bij de organisatie waar ik werkte (Fundación Sobrevivientes), waar ze een hand boven haar hoofd geboden kreeg.

Met behulp van informatie van buren, een reconstructie die ik zelf mocht bijwonen en hulp van het Openbaar Ministerie (belast met onderzoek naar moorden) werden de volgende feiten gereconstrueerd:

Twee jongens uit haar buurt, van respectievelijk 21 en 23 jaar, zagen in de late namiddag Catherine Michele voorbijstappen en riepen haar met de vraag of zij niet achter twee pakken sigaretten voor hen kon gaan. Ze kreeg dan 1 Quetzal voor de moeite (tien eurocent). Waarna het meisje zich richting winkel repte. Toen zij terugkwam zeiden de jongens dat zij haar die quetzal wel gingen geven, ze moest gewoon maar eens met hen meegaan. Ondertussen was in het dorp de elektriciteit uitgevallen, wat wel vaker gebeurt in Guatemala Stad.

De jongens namen haar mee naar een doodlopend steegje, waar ze haar hoofd op een ‘borduur’ gelegd hebben, na haar mond eerst met een doek te snoeren. Daar is zij door beide mannen zowel vaginaal als anaal verkracht. Het meisje stierf door verstikking: aangezien haar gezicht op de ‘borduur’ lag en zij zich niet kon bewegen, was haar gezicht bij het terugvinden onherkenbaar verminkt van het herhaaldelijke slaan van haar hoofd tegen de borduur.

De jongens werden gearresteerd door de politie en in afwachting van hun proces in de gevangenis gestopt.

Ik kreeg de kans om hun proces bij te wonen. Een proces, dat echter verspreid liep over een tweetal maanden, waardoor ik er helaas niet bij was toen hun straf werd uitgesproken (toen was ik al terug in België). Wat mij meteen opviel is dat de rechters (het tribunaal), met daarin twee vrouwelijke rechters en één mannelijke, maar wat zaten te gapen toen de getuigen werden gehoord.

Zeer herhaaldelijk werd de moeder van het slachtoffer met de vinger gewezen: waarom had ze zo lang gewacht om aanklacht te doen? Waarom is ze die avond zelf niet achter haar dochter gaan zoeken? Wat gemakkelijkerwijs vergeten wordt, is dat de vader evengoed schuldig was (maar hij had een drankprobleem, een gemakkelijk excuus dus) en nog meer: dat de jongens amper beschuldigd werden noch hard op de rooster gelegd (terwijl alles wel in hun richting wees).

En dat is zo typerend voor de gang van justitie in Guatemala: vrouwen worden ‘gereculpabiliseerd’. Zij moeten zowizo al zovele barrières overbruggen om hun rechten op te eisen bij de statelijke instituties die belast zijn met onderzoek: zoals het openbaar ministerie, politie, gerecht. En wanneer zij die barrières eindelijk overwinnen, wordt hen dan nogmaals de schuld in hun eigen schoenen geschoven in plaats van bij de daadwerkelijke daders.

Ik ga nooit vergeten hoe de moeder, toen haar getuigenis door de rechters werd gehoord letterlijk zei ‘er moet gerechtigheid komen, ik smeek het u, ik smeek u dat deze daders bestraft worden’. Zo gaat dat dan, bij ons is het een evidentie, een algemeen recht - in Guatemala moet men achter gerechtigheid smeken.

Een week geleden kreeg ik het verdict te horen: slechts één van de mannen kreeg een straf van 12 jaar. De andere werd vrijgelaten wegens ‘gebrek aan bewijzen’.

De wereld draait zot: hoe is het mogelijk dat in 2008 nog steeds zo’n hartgrondige discriminatie tegen vrouwen blijft bestaan, dat daders niet bestraft worden, dat onderzoeksprocessen verkeerd verlopen waardoor bewijsmateriaal verloren gaat, dat huishoudelijk geweld niet veroordeeld wordt, dat vrouwen niet weten waarheen wanneer hen of hun familie iets overkomt, dat wanneer in de media foto’s verschijnen van verminkte en vermoorde slachtoffers van geweld er geen krachtige veroordeling komt van zowel staat als maatschappij, dat de media zelf profiteren van het leed van de slachtoffers om sensationele artikels te maken waarbij, opnieuw, de schuld in de schoenen van de slachtoffers geschoven wordt.

Vrouwen zijn tweederangsburgers. Geweld wordt getolereerd en al vanaf de prille socialisatie van een kind meegegeven als een geschikte manier om geschillen op te lossen.

Het is 25 november vandaag. Internationale dag tegen geweld tegen vrouwen. Ik hoop dat ze daar in Guatemala furieus zijn over het onrecht dat de moeder uit ‘mijn rechtszaak’ werd aangedaan. 25 november: Mijn verjaardag. Het mooiste cadeau is dat jullie dit gelezen hebben en hopelijk vergeten jullie het ook nooit meer. Stop geweld tegen vrouwen, overal ter wereld!